Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, những người mẹ, người chị Khu V đã dệt nên trang sử vàng của dân tộc bằng sự kiên trung, bất khuất. Được tổ chức và dẫn dắt bởi Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) Giải phóng Khu V, “Đội quân tóc dài” huyền thoại đã tạo nên sức mạnh đặc biệt, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Xứng với “Tám chữ vàng”

Cùng với sự ra đời của Hội LHPN Giải phóng miền Nam Việt Nam, Hội LHPN Giải phóng Khu V chính thức thành lập vào tháng 3/1961.

Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Khu ủy, hội đã nhanh chóng kết nối và tập hợp phụ nữ các tỉnh, tạo nên khối đoàn kết vững mạnh trên mặt trận giải phóng dân tộc.

Hội tổ chức xây dựng lực lượng ở cả 3 vùng chiến lược (căn cứ cách mạng, đồng bằng và vùng địch hậu), thực hiện đồng thời các nhiệm vụ chiến lược, từ đấu tranh chính trị, binh vận, đến tham gia đấu tranh vũ trang và thi đua sản xuất phục vụ tiền tuyến.

Bà Hồ Thị Kim Thanh, Trưởng ban Liên lạc Hội LHPN Giải phóng Khu V, nguyên Hội trưởng Hội LHPN Giải phóng tỉnh Quảng Nam là một trong số rất ít những người từng tham gia Ban Chấp hành Hội LHPN Giải phóng Khu V, đến nay còn sống. Tại tầng 2 nhà số 58 Lê Duẩn (thành phố Đà Nẵng), bà Thanh lật giở từng trang sách, hình ảnh và kể cho chúng tôi nghe về những đóng góp to lớn của phụ nữ Khu V trong kháng chiến.

Theo bà Thanh, sự đóng góp và hy sinh của phụ nữ Việt Nam nói chung và phụ nữ Khu V nói riêng, là vô tận. Trên khắp chiến trường Khu V, Hội LHPN Giải phóng luôn là lực lượng nòng cốt. Họ vừa đi đầu trong đấu tranh chính trị trực diện, vừa dũng cảm sát cánh cùng lực lượng vũ trang diệt quân thù. Bằng một lòng trung kiên, bất khuất, họ giữ cho lá cờ Tổ quốc luôn tung bay trên quê hương cách mạng, bất chấp mọi khó khăn, gian khổ.

Giáp mặt với kẻ thù hung ác, tàn bạo nhưng cán bộ, hội viên phụ nữ Khu V luôn dũng cảm đương đầu, lập nhiều chiến công hiển hách.

Tiêu biểu như Đội nữ pháo binh Phú Yên thành lập năm 1967 do chị Lê Thị Tạo làm Đại đội trưởng, ra quân trận đầu diệt ngay cứ điểm quân Nam Triều Tiên “Cầu Cháy” huyện Tuy Hòa 1, phá hủy 2 pháo 105 ly, diệt 50 tên địch. Sau đó, có thêm hơn 50 trận đánh lớn nhỏ, diệt 170 địch, làm bị thương 60 tên, phá hủy 15 khẩu pháo.

Hay Đội nữ pháo binh tỉnh Lâm Đồng thành lập năm 1968 gồm 42 chị, trong đó có 22 chị là người dân tộc thiểu số, do chị Trần Thị Thanh Hùng làm Trung đội trưởng. Trong 2 năm, đội đã đánh 30 trận, diệt 300 tên địch, phá hủy nhiều quân trang, quân dụng của chúng…

Nhiều phụ nữ Khu 5 đã được phong danh hiệu Dũng sĩ diệt Mỹ, tuyên dương Anh hùng. Tiêu biểu như tấm gương chị Phạm Thị Biên, nữ công nhân kho xăng Nại Hiên (Đà Nẵng) dùng mìn đốt cháy 2,5 triệu lít xăng, 16.000 lít dầu, tiêu diệt gọn một tiểu đội lính Âu – Phi.

Chị Trà Thị Tép (Núi Thành, Quảng Nam) lăn xả trước 25 xe tăng địch, ngăn không cho chúng càn vào làng, bảo vệ an toàn 5 căn hầm bí mật của bộ đội ta. Hay mẹ Nguyễn Thị Rơi (Bình Châu, Quảng Ngãi) giật dây mìn nổ tiêu diệt 7 tên địch, được phong Dũng sĩ diệt Mỹ…

Đặc biệt, không thể không nhắc đến mẹ Nguyễn Thị Thứ (Điện Bàn, Quảng Nam) – biểu tượng cao quý của phụ nữ Việt Nam. Sự cống hiến và hy sinh của mẹ là vô bờ bến. Vườn nhà mẹ có 5 căn hầm bí mật, nơi mẹ vừa sản xuất, vừa đào hầm nuôi giấu cán bộ. Hằng đêm, ngọn đèn trên bàn thờ trong nhà mẹ là ám hiệu cho du kích hoạt động an toàn.

Khi Tổ quốc cần, mẹ đã gạt nước mắt lần lượt tiễn các con, cháu lên đường nhập ngũ và cũng lần lượt nhận những tờ giấy báo tử về sự hy sinh cao cả của con cháu mình.

Theo bà Hồ Thị Kim Thanh, hình ảnh người phụ nữ Khu V là biểu tượng của sự dũng cảm, kiên trung cùng sự hy sinh thầm lặng. Đó là những người mẹ tóc bạc phơ, những người chị mang vành khăn tang đã tay không tấc sắt đứng lên bảo vệ quê hương.

Họ kiên cường vận động chồng, con tham gia kháng chiến và gạt nước mắt tiễn biệt, chấp nhận sự mất mát lớn lao. Tại hậu phương, họ chăm sóc, nuôi dưỡng chiến sĩ, thương binh như người thân ruột thịt. Ngay cả khi bị địch bắt, bị tra tấn dã man, các mẹ, các chị vẫn một lòng một dạ, quyết không khai báo, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ Đảng, bảo vệ cách mạng và sự an toàn cho cán bộ, bộ đội hoạt động bí mật.

Công trình tri ân, phát huy truyền thống

Với những đóng góp to lớn trong suốt hai cuộc kháng chiến (1945 – 1975), ngày 21/11/2022, Chủ tịch nước đã ký Quyết định số 1385/QĐ-CTN phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho Hội LHPN Giải phóng Khu V. Đây là sự ghi nhận và trân trọng sâu sắc của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta, là niềm vinh dự to lớn đối với các thế hệ phụ nữ Khu V, cả những người đang sống và những người đã khuất. Danh hiệu này cũng là nguồn động viên, khích lệ mạnh mẽ đối với phụ nữ Việt Nam nói chung.

Theo bà Hồ Thị Kim Thanh, Trưởng ban Liên lạc Hội LHPN Giải phóng Khu V, được sự hỗ trợ của Sở Lao động – Thương binh và Xã hội và sự nỗ lực của Hội LHPN 13 tỉnh, thành miền Trung – Tây Nguyên (trước đây), Ban liên lạc đã rà soát, xác định trên địa bàn Khu V có 37.227 Bà mẹ Việt Nam anh hùng; 16.283 nữ liệt sĩ, 90 nữ Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Những con số “biết nói” ấy là minh chứng hùng hồn nhất, thể hiện sự hy sinh vô bờ bến của phụ nữ Khu V trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Nhiều chiến sĩ thi đua được biểu dương trong thời kỳ kháng chiến toàn Khu V, với 5.224 Huân chương Độc lập các hạng. Nhiều hội viên phụ nữ đã giữ các trọng trách quan trọng như tham gia Ủy ban nhân dân Cách mạng lâm thời Khu V, Ủy ban Mặt trận Dân tộc Giải phóng Khu V và các tỉnh, hay là Ủy viên Trung ương Hội LHPN Giải phóng miền Nam… Tiêu biểu, có bà Lê Thị Xuyến được bầu làm Hội trưởng Hội LHPN Việt Nam; bà Trương Thị Dũng được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Hội. Hiện nay, trong số hơn 200 cán bộ, nhân viên Cơ quan Hội LHPN Giải phóng Khu V giai đoạn 1961 – 1975, chỉ còn khoảng 50 người.

Nhằm ghi lại công lao, tri ân sâu sắc các thế hệ cán bộ phụ nữ và phát huy truyền thống cách mạng, từ năm 2023, Ban Liên lạc Hội LHPN Giải phóng Khu V đã xúc tiến xây dựng Nhà bia lưu niệm tại Khu căn cứ Phước Trà (xã Phước Trà, thành phố Đà Nẵng). Công trình được khởi công xây dựng ngày 16/5/2025 trên tổng diện tích 260m2, kinh phí lập hồ sơ và xây dựng khoảng 1,8 tỷ đồng, đến nay đã hoàn thành, nghiệm thu. Công trình gồm 4 tấm bia ghi danh Mẹ Việt Nam Anh hùng, nữ liệt sĩ, nữ Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Khu V và bia ghi danh các nhà tài trợ đã đóng góp xây dựng nhà bia.

Bà Hồ Thị Kim Thanh cho biết, căn cứ Phước Trà chính là nơi xuất phát chiến dịch tấn công giải phóng Buôn Ma Thuột, Tây Nguyên, Huế, Đà Nẵng và các tỉnh Nam Trung Bộ, tiến đến Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Giữa năm 1973, được lệnh của Khu ủy V, cơ quan Hội LHPN Giải phóng Khu V cùng với các cơ quan của Khu ủy di chuyển ra căn cứ này. Hội LHPN Giải phóng Khu V đã cùng các cơ quan, đơn vị Khu ủy V hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử tại căn cứ này.

“Nhà Bia lưu niệm thể hiện niềm tự hào, lòng yêu nước và tinh thần bất khuất, trung hậu, đảm đang của các cấp Hội phụ nữ Khu V. Đây sẽ là điểm hẹn về nguồn ý nghĩa, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ”, bà Thanh nói.

Nguồn: Báo Đà Nẵng