Từ những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ trước, hoàn cảnh cuộc sống khó khăn đã tình cờ đưa đẩy cô Trần Thị Ngọc Diệp cùng gia đình đến cư ngụ tại khu mồ ao tôm (thường được gọi là xóm Ao Tôm) thuộc phường Nại Hiên Đông, quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng. Nơi đây, lúc này chỉ là một vùng cát hiu quạnh, với những ngôi nhà tạm bợ của người dân lao động tứ xứ đến che chắn đan xen trong những bãi thông ven biển. Đa phần, hằng ngày, người dân quanh xóm đều tập trung sang bến cá Thuận Phước nhặt cá vụn, rồi bán mua đổi chác để kiếm sống, đến chiều tối mới trở về. Trẻ con ở nhà đứa lớn trông đứa nhỏ, hoặc tự do chạy nhảy, chẳng đến trường.
.JPG)
Lúc đầu, thấy cảnh sống phức tạp quá, cô Diệp cứ e ngại, không dám tiếp cận bà con xóm Ao Tôm. Nhưng dần dần, mỗi ngày, những khi cô ngồi vào bàn, nhắc nhở các con soạn bài vở học hành, thì nhiều đứa trẻ lại xúm xít đến, tò mò lắng nghe… Thời gian sau, vài người lớn đến gởi gắm, nhờ cô chỉ vẻ giùm con em họ cốt biết mặt chữ. Thế rồi, không chỉ trẻ em mà cả người lớn cũng đến xin theo học. Dần dần, chính quyền địa phương hay chuyện, đến gặp cô động viên, hỗ trợ bảng đen, vở viết…xây dựng thành lớp học chính thức.
Cô Diệp không ngờ được, kể từ sự khởi đầu đó, gần 20 năm qua, từng bước, những con chữ nghĩa tình lặng lẽ của cô đã đem đến đổi thay kỳ diệu cho không ít phận đời, vốn sinh ra chẳng mơ ước gì hơn ngoài cuộc sống bương chải nhọc nhằn giữa miền đất cát đầy nắng và gió…
*
Cô Trần Thị Ngọc Diệp là một phụ nữ gốc Huế, từng là nữ sinh Đồng Khánh, sau đó vào đội tuyển văn Quốc học. Cô cũng từng thi Đại học và có mơ ước trở thành một giáo viên dạy văn. Thế nhưng, vì những lý do khách quan, cô phải lập gia đình sớm, rồi theo chồng vào Đà Nẵng lập nghiệp.
Từ năm 1992, chồng cô Diệp bị tai biến nặng, không còn khả năng lao động. Một mình cô phải xoay xở nuôi chồng bệnh và 3 đứa con dại ăn học. Dù vậy, mỗi ngày sau những phút giây bận rộn việc mưu sinh, cô vẫn mở rộng cánh cửa ngôi nhà tuềnh toàng che cót, lợp vải dầu, đón nhận những học viên xóm nghèo Ao Tôm khát khao tìm con chữ. Trong số họ, có lúc tập trung đến ngoài 20 người là dân làm biển mù chữ. Nhiều khi cùng lớp, có cả cha con, vợ chồng…Họ đến học vài ba tháng để biết con chữ, biết đọc, biết viết… rồi trở lại công việc làm ăn. Còn lại, thường xuyên chủ yếu là trẻ em nghèo, trẻ em khuyết tật.
Cô Diệp kể lại: “Hồi mới đến sống ở xóm Ao Tôm, mỗi lần tiếp cận với các em, cứ nghe các em nói một câu là đã xen vào dăm bảy từ thô tục. Đến với lớp học các em mới dần sửa bớt. Một lần xúc động nhất, là khi tôi thấy có một em vào lớp với gương mặt còn in cả dấu cào rướm máu của mấy lằn ngón tay. Hỏi ra mới biết, thường ngày, nhiều em sang cảng cá Thuận Phước tham gia xúc trộm cát sạn, có khi bị đuổi bắt, đánh đập… Từ đó, ngoài việc dạy học các em, tôi còn tìm cách trò chuyện can ngăn nhiều gia đình trong xóm, hạn chế để các em tham gia những công việc lao động vượt ngoài khả năng”.
Lớp học tình thương ở xóm Ao Tôm duy trì ổn định một thời gian thì may mắn được sự chú ý quan tâm của Trung tâm giáo dục thường xuyên thành phố Đà Nẵng, đồng thời có lúc được dự án Plan (Plan International, một tổ chức phi chính phủ hoạt động chuyên về lĩnh vực bảo trợ trẻ em) tài trợ từ năm 1999 đến năm 2004. Nhờ vậy, lớp học từng bước được trang bị thêm các thiết bị giáo dục như bàn ghế, bảng đen, chi phí điện nước…Có thời điểm tập trung đến ngoài 40 em theo học, lớp phải chia thành 2 ca. Một số trường hợp các em khuyết tật, nhà trường không đủ điều kiện tiếp nhận, đã gởi đến lớp học này. Trung tâm giáo dục thường xuyên thành phố Đà Nẵng cũng tổ chức thi định kỳ cho các em theo mức học, kể cả việc đưa các em vào cấp 2.
Đến nay, sau khi khu vực Ao Tôm đã được quy hoạch do nhu cầu phát triển chung của thành phố, gia đình cô Diệp đã được bố trí tại địa điểm mới thuộc tổ 41, phường Nai Hiên Đông, không xa lắm với xóm dân cư cũ. Ngôi nhà cô Diệp bây giờ đã khang trang hơn, nằm sát mặt đường nhựa. Cô Diệp có điều kiện mở một cửa hiệu tạp hóa, song lớp học vẫn tiếp tục duy trì, dạy mỗi tuần 5 buổi, thường xuyên đón nhận vô điều kiện tất cả các trường hợp phụ nữ nghèo, trẻ em gia đình khó khăn, trẻ em khuyết tật…
*
Trong gần 20 năm tự nguyện làm cô giáo của lớp học tình thương ở xóm biển nghèo, cô Trần Thị Ngọc Diệp đã được khen tặng nhiều danh hiệu cao quý như: Kỷ niệm chương vì sự nghiệp Khuyến học; 2 lần dự Đại hội “Những người yêu trẻ” tại Hà Nội; tham dự hội thảo do dự án Plan tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh; bằng khen Hội khuyến học Trung ương…Thế nhưng, cô Diệp cho rằng, điều ý nghĩa nhất với cô, là những thành tựu của lớp học tình thương đã góp phần đem lại sự đổi thay ít nhất cho một vài phận đời, một vài cảnh ngộ ở xóm “Ao Tôm” vất vả ngày nào.
Kể lại một số trường hợp điển hình đáng nhớ, cô Diệp nói: “ Tôi nhớ nhất vào khoảng năm 1993, một hôm bé gái tên Thảo chạy đến lớp không chịu học, mà khóc dầm dề, đòi tôi dẫn đi tìm mẹ. Tôi đâu biết gia đình em xảy ra việc gì, nhưng trong mắt em lúc này, tôi là người đáng tin cậy nhất, chừng như có thể giải quyết đươc mọi thứ trên đời. Vậy là tôi phải đưa em đi tìm mẹ. Cuối cùng, tôi cũng tìm được, giao em lại cho mẹ, vào lúc cha mẹ em đang bỏ nhau, và người mẹ đang tìm cách bỏ xứ ra đi. Đến nay, bé Thảo đã trưởng thành, có nghề nghiệp ổn định, cùng mẹ sinh sống ở miền Nam, thỉnh thoảng vẫn gọi điện về thăm tôi và nhắc chuyện cũ”.
Em Trần Thị Bốn (năm nay 22 tuổi), trước kia lưu lạc đến xóm “Ao Tôm” làm thuê, sau một thời gian tranh thủ theo học lớp học tình thương đã trở về quê tại Hội An học thêm, rồi xin được việc làm ở khu công nghiệp. Hoặc một em tên là Nguyệt, khi vào học xoá mù chữ đã 20 tuổi. Biết được mặt chữ rồi, nghe lời khuyên của cô Diệp, em tiếp tục theo Trung tâm Giáo dục thường xuyên, học dần lên được đến hết lớp 12…
Đặc biệt hơn cả, là em Lê Thị Thanh, cảnh ngộ cũng không khác trẻ em cùng xóm, nên khi còn bé chủ yếu theo học ở cô Diệp. Vậy mà em đã tiếp tục phấn đấu vào cấp 2, cấp 3, rồi thi Đại học. Ngày em Thanh đi thi, cô Diệp đã không ngần ngại, dặn dò gởi gắm em về ở tại gia đình bên ngoại của chị tại Huế. Giờ đây, em Thanh đã tốt nghiệp và đang công tác tại ngành du lịch Thừa Thiên – Huế.
Bên cạnh những phép lạ đã làm được cho lớp học nghĩa tình ở xóm Ao Tôm, cô Diệp ít kể về bản thân, về gia đình mình.Vì vậy, ít ai biết được, sau khi người chồng bị bệnh tai biến một thời gian dài và mất vào năm 2004, cô Diệp vẫn không ngừng quyết tâm lo cho các con nhỏ học hành đến nơi chốn. Kết quả, đến nay, cả 3 con gái của cô đều vào Đại học, trong đó, 2 cháu đã tốt nghiệp đã xin được việc làm, còn 1 cháu đang học tại thành phố Hồ Chí Minh. Cô Diệp cho rằng, việc nhà cô đã khá ổn định, nên càng cần dành nhiều thời gian hơn cho những gia đình nghèo và trẻ em khuyết tật…
Cô Trần Thị Ngọc Diệp thật xứng đáng là tấm gương phụ nữ điển hình vượt qua khó khăn, gian khổ, vun xới cho gia đình và xã hội những nhành hoa rạng rỡ.
Đà Nẵng, tháng 9/2010
Trần Trung Sáng