1. Trong bức “Thư gửi cho các học sinh” nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tháng 9/1945, Bác gọi học sinh là “em” và xưng “tôi”. Mở đầu thư, Bác chỉ rõ: “Từ giờ phút này trở đi các em bắt đầu được nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam”.

Người giải thích: “Trước đây cha anh các em, và mới năm ngoái cả các em nữa, đã phải chịu nhận một nền giáo dục nô lệ, nghĩa là nó chỉ đào tạo nên những kẻ làm tay sai, làm tôi tớ cho một bọn thực dân người Pháp. Ngày nay các em được cái may mắn hơn cha anh là được hấp thụ một nền giáo dục của một nước độc lập, một nền giáo dục nó sẽ đào tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam, một nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em”.

Rõ ràng, ở đây Bác nhấn mạnh tính độc lập, tự chủ của nền giáo dục Việt Nam, hoàn toàn không lệ thuộc vào bên ngoài (dĩ nhiên có tiếp thu chọn lọc những tinh hoa, những yếu tố tiến bộ của các nền giáo dục tiên tiến trên thế giới). Sau 80 năm, điều này càng có tính thời sự sâu sắc, nhất là trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu hơn vào khu vực và thế giới. Tính độc lập, tự chủ của nền giáo dục Việt Nam đã và đang là một yếu tố quan trọng nhất, căn bản nhất để giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Bên cạnh đó, theo Bác, nền giáo dục Việt Nam có mục đích rất rõ ràng, đó là đào tạo nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam và giáo dục toàn diện, làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của học sinh. Theo PGS.TS Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, “bức thư đã đặt nền móng cho một nền giáo dục mới nhân văn và vì con người… Thư của Bác Hồ gửi cho các em học sinh có thể xem là một bản tuyên ngôn về nền giáo dục Việt Nam mới”.

Tư tưởng của Bác 80 năm trước chính là kim chỉ nam để Đảng ta ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, với các định hướng chiến lược: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”; “Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả”.

Đáng chú ý là triển khai từ năm học 2020 – 2021, Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 là cuộc cải cách lớn, chuyển trọng tâm từ “dạy chữ” sang “dạy người”, giúp học sinh phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực; tăng cường giáo dục kỹ năng sống, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; mở rộng các môn học lựa chọn theo sở thích, định hướng nghề nghiệp của học sinh; đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng vì sự tiến bộ của người học.

2. Một năm trước khi đi xa, trong lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước bước vào giai đoạn rất gay go, ác liệt và sức khỏe của Bác ngày càng yếu hơn, song Người vẫn đặc biệt quan tâm đến ngành Giáo dục, đến các thầy, cô giáo. Ngày 15/10/1968, nhân dịp năm học mới, Bác Hồ viết “Thư gửi các cán bộ, cô giáo, thầy giáo, công nhân viên, học sinh, sinh viên bắt đầu năm học mới”. Đây là bức thư dài nhất và cũng là bức thư cuối cùng Bác gửi ngành Giáo dục.

Người vui mừng biểu dương toàn ngành Giáo dục: “Trong hoàn cảnh cả nước có chiến tranh, sự nghiệp giáo dục của chúng ta vẫn phát triển nhanh, mạnh hơn bao giờ hết… Các trường đã có nhiều cố gắng trong việc thi đua dạy tốt và học tốt, bảo đảm an toàn cho thầy và trò, làm cho đời sống vật chất và tinh thần ngày càng tiến bộ. Mặc dù giặc Mỹ điên cuồng đánh phá miền Bắc ác liệt, chúng không những đã thất bại thảm hại trên mặt trận chính trị, quân sự, mà ta đã thắng chúng cả trên mặt trận giáo dục và đào tạo cán bộ. Làm được như vậy là nhờ Đảng ta có đường lối đúng đắn, quân đội và nhân dân ta rất anh hùng; và cũng do các cô, các chú, các cháu trong các trường học đã cùng nhau vượt qua nhiều khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ”.

Đặc biệt, bức thư đã thể hiện tư tưởng, triết lý sâu sắc của vị lãnh tụ kính yêu về giáo dục và đào tạo: Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng. Người căn dặn “Cần phải phát huy đầy đủ dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng quan hệ thật tốt, đoàn kết thật chặt chẽ giữa thầy và thầy, giữa thầy và trò, giữa học trò với nhau, giữa cán bộ các cấp, giữa nhà trường và nhân dân để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ đó”. Đồng thời “Các ngành, các cấp đảng và chính quyền địa phương phải thật sự quan tâm hơn nữa đến sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt, đẩy sự nghiệp giáo dục của ta lên những bước phát triển mới”.

Gần 6 thập kỷ đã đi qua, quan điểm “Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng” của Bác đã và đang được Đảng cùng Nhân dân ta thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả. Cả nước đã hoàn thành phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi; duy trì vững chắc, từng bước nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở. Giáo dục phổ thông chuyển hướng tích cực từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực người học; chất lượng giáo dục phổ thông đại trà và mũi nhọn ngày càng nâng cao. Giáo dục thường xuyên phát triển đa dạng về nội dung và hình thức; các phong trào thi đua học tập, khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập được quan tâm thực hiện.

Giáo dục nghề nghiệp đã phát triển mạnh về số lượng và chú trọng nâng cao chất lượng từng bước đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường lao động. Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học được cải thiện, bước đầu đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo.

Đây là tiền đề rất quan trọng để trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc, cả nước tiếp tục hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng mở, linh hoạt, liên thông, thúc đẩy xã hội học tập và học tập suốt đời; bảo đảm công bằng trong cơ hội tiếp cận giáo dục có chất lượng cho người học; huy động tốt các nguồn lực đầu tư để tăng cường cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng giáo dục.

Nguồn: Báo Đà Nẵng