Luật thuế thu nhập cá nhân đã có hiệu lực thi hành từ 01/01/2009. Sau hơn 04 năm thực hiện, nhằm tạo đòn bẩy tài chính để khuyến khích, kích thích người lao động – những người trực tiếp làm ra thu nhập có thêm tích lũy, từ đó lao động sáng tạo hơn, tích cực hơn, chất lượng, hiệu quả cao hơn. Quốc hội đã sửa 6 điều trong tổng số 35 điều của Luật thuế TNCN số 04/2007. Nội dung sửa đổi như sau:
1. Về Thu nhập chịu thuế:
Các khoản phụ cấp, trừ cấp được trừ:Bổ sung thêm khoản trợ cấp mang tính chất bảo trợ xã hội và các khoản phụ cấp, trọ cấp khác không mang tính chất tiền lương, tiền công theo quy định của Chính phủ.
Việc liệt kê cụ thể các khoản phụ cấp, trợ cấp như Luật cũ số 04/2007 tuy có tạo thuận lợi trong thực hiện nhưng lại không bao quát được các trường hợp có khoản phụ cấp, trợ cấp mới phát sinh theo quy định của các văn bản pháp luật về lao động, về BHXH hoặc các khoản phụ cấp, trợ cấp đến nay không còn nữa (trợ cấp bảo trợ xã hội) do đã được thay đổi bằng chính sách khác. Việc bổ sung thêm nội dung này để đảm bảo Luật không bị lạc hậu khi có phát sinh các khoản phụ cấp mới.
Về thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản: Bổ sung thêm các khoản thu nhập khác nhận được từ chuyển nhượng bất động sản dưới mọi hình thức.
Việc quy định này để bao quát được các trường hợp thực tế có thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản dưới hình thức khác như người có bất động sản làm hợp đồng uỷ quyền mà người được uỷ quyền có cả quyền cho, tặng, chuyển nhượng bất động sản….
2. Về miễn thuế TNCN: Bổ sung Tiền lương hưu do quỹ hưu trí tự nguyện chi trả hàng tháng.
Để đảm bảo công bằng giữa người có lương hưu do Quỹ bảo hiểm xã hội chi trả hiện đang được miễn thuế TNCN và lương hưu do quỹ hưu trí tự nguyện chi trả, đồng thời khuyến khích cá nhân tham gia vào quỹ hưu trí tự nguyện thì việc miễn thuế đối với thu nhập từ lương hưu nhận được từ quỹ hưu trí tự nguyện chi trả hàng tháng và không tính vào thu nhập tính thuế đối với khoản đóng góp vào quỹ hưu trí tự nguyện tương tự như đối với Quỹ Bảo hiểm xã hội là cần thiết.
3. Kỳ tính thuế:“Kỳ tính thuế theo từng lần chuyển nhượng hoặc theo năm đối với thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán.”.
Để tạo thuận lợi cho nhà đầu tư được lựa chọn phương pháp tính thuế, Luật sửa đổi, bổ sung Luật thuế TNCN bỏ cụm từ “Trường hợp cá nhân áp dụng kỳ tính thuế theo năm thì phải đăng ký từ đầu năm với cơ quan thuế”.
4. Về giảm trừ gia cảnh:
“1. Giảm trừ gia cảnh là số tiền được trừ vào thu nhập chịu thuế trước khi tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh, tiền lương, tiền công của đối tượng nộp thuế là cá nhân cư trú. Giảm trừ gia cảnh gồm hai phần sau đây:
a) Mức giảm trừ đối với đối tượng nộp thuế là 9 triệu đồng/tháng (108 triệu đồng/năm);
b) Mức giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc là 3,6 triệu đồng/tháng.
Trường hợp chỉ số giá tiêu dùng (CPI) biến động trên 20% so với thời điểm Luật có hiệu lực thi hành hoặc thời điểm điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh gần nhất thì Chính phủ trình Ủy ban thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh quy định tại khoản này phù hợp với biến động của giá cả để áp dụng cho kỳ tính thuế tiếp theo.”
Từ năm 2009 đến nay, do tác động của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, nền kinh tế – xã hội nước ta gặp nhiều khó khăn, giá cả hàng hoá, dịch vụ tăng cao làm ảnh hưởng đến đời sống người nộp thuế. Để thực hiện việc giảm tỷ lệ động viên thuế, phí trên GDP theo Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2020, đảm bảo tính ổn định của chính sách cho giai đoạn sau năm 2014, đồng thời để có sự quan tâm, chia sẻ của Nhà nước đối với người nộp thuế trước bối cảnh khó khăn của nền kinh tế, do đó Quốc hội đã nâng mức giảm trừ cho đối tượng nộp thuế từ 4 triệu đồng/ tháng lên 9 triệu đồng/ tháng và mức giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc từ 1,6 triệu đồng/ tháng lên 3,6 triệu đông/ thang.
5. Về thu nhập tính thuế:
“Thu nhập tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh, tiền lương, tiền công là tổng thu nhập chịu thuế quy định tại Điều 10 và Điều 11 của Luật này, trừ các khoản đóng góp bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp đối với một số ngành, nghề phải tham gia bảo hiểm bắt buộc, quỹ hưu trí tự nguyện, các khoản giảm trừ quy định tại Điều 19 và Điều 20 của Luật này
Chính phủ quy định mức tối đa được trừ đối với khoản đóng góp quỹ hưu trí tự nguyện quy định tại khoản này.”
Hiện nay, Việt Nam đang hình thành mô hình quỹ đầu tư mới và có xu hướng phát triển trong tương lai là quỹ hưu trí tự nguyện. Quỹ này góp phần phát triển thị trường vốn, thị trường chứng khoán, hỗ trợ các chương trình an sinh xã hội, giảm bớt gánh nặng chi tiêu ngân sách nhà nước. Do đó, bổ sung khoản bảo hiểm thất nghiệp, quỹ hưu trí tự nguyện được trừ khi xác định thu nhập tính thuế TNCN.
6. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trả thu nhập và trách nhiệm của đối tượng nộp thuế là cá nhân cư trú.
“1. Trách nhiệm kê khai, khấu trừ, nộp thuế, quyết toán thuế được quy định như sau:
a) Tổ chức, cá nhân trả thu nhập có trách nhiệm kê khai, khấu trừ, nộp thuế vào ngân sách nhà nước và quyết toán thuế đối với các loại thu nhập chịu thuế trả cho đối tượng nộp thuế;
b) Cá nhân có thu nhập chịu thuếcótrách nhiệm kê khai, nộp thuếvào ngân sách nhà nước và quyết toán thuế theo quy định của pháp luật.
2. Tổchức, cá nhân trả thu nhập có trách nhiệm cung cấp thông tin về thu nhập và người phụ thuộc của đối tượng nộp thuế thuộc đơn vị mình quản lý theo quy định của pháp luật.
3. Chính phủ quy định mức khấu trừ thuế phù hợp với từng loại thu nhập quy định tại điểm a khoản 1 Điều này và việc quyết toán thuế quy định tại khoản 1 Điều này."
Luật thuế TNCN năm 2009 quy định: cá nhân có thu nhập chịu thuế có trách nhiệm kê khai, nộp thuế vào NSNN và quyết toán thuế đối với mọi khoản thu nhập theo quy định của pháp luật về quản lý thuế. Quy định này nhằm mục tiêu kiểm soát thu nhập nhưng thực tế quản lý đã phát sinh thêm thủ tục đối với cá nhân kinh doanh đã nộp thuế khoán, đối với cá nhân có nguồn thu nhập thường xuyên ổn định từ tiền lương, tiền công nhưng vì có thu nhập vãng lai, thu nhập từ cho thuê tài sản đã nộp thuế cuối năm vẫn phải cộng tất cả các nguồn thu nhập để quyết toán lại thuế, làm tăng thêm thủ tục cho NNT. Để thuận lợi cho người nộp thuế và giảm khối lượng phải quyết toán thuế không cần thiết, Luật sửa đổi, bổ sung Luật thuế TNCN đã bỏ cụm từ “đối với mọi khoản thu nhập theo quy định về quản lý thuế”.
Có thể nói, Luật Thuế TNCN sửa đổi, bổ sung đã thể hiện tinh thần "khoan sức dân", giảm nghĩa vụ đóng góp, nghĩa vụ nộp thuế của người lao động trong ngắn hạn nhưng lại bồi dưỡng nguồn thu trong dài hạn và giảm bớt các thủ tục hành chính về thuế cho NNT khi thực hiện kê khai, quyết toán thuế TNCN.